Sanal Gerçeklik Nedir? Nerelerde Kullanılır?

Sanal gerçeklik, geçtiğimiz son birkaç yılda, özellikle Meta CEO'su Mark Zuckerberg'in 2021'de "internetin bir sonraki bölümü" olarak tanımladığı bir metaverse inşa etme planlarını açıklamasıyla yükselişe geçti. O zamandan bu yana insanlar sanal gerçekliğin kullanıcılara ne gibi avantajlar sağlayacağını merak eder hale geldi. Şirketler ise, sanal gerçekliğin kendi sektörlerinde önemli ilerlemeler kaydetmeye nasıl yardımcı olabileceğini keşfetmeye başladı.

İstatistiklere baktığımızda ise, dünya çapında yaklaşık 170 milyon kişinin doğrudan ya da dolaylı olarak sanal gerçeklik teknolojisini kullandığını ortaya çıktı. 

Sanal Gerçeklik Nedir?

Sanal gerçeklik, kullanıcının nesneler, insanlar ve bilgilerle etkileşime girebileceği bir ortamı simüle eden bir teknolojidir. Teknoloji, kullanıcıların sanal ortamları üç boyutlu uzayda görüntülemelerine ve başlarını ve vücutlarını hareket ettirerek bunları manipüle etmelerine olanak tanıyan kulaklıklar içerir. Geçmişte VR çoğunlukla video oyunlarında kullanılıyordu, ancak şimdi doktorların ameliyatlar için eğitilmesine ve hazırlanmasına yardımcı olmak ve otomobil üreticilerinin araçları tasarlama ve test etme şeklini değiştirmek gibi daha ciddi amaçlar için de kullanılmaktadır.

Sanal Gerçekliğin Evrimi

"Sanal gerçeklik nasıl çalışır?" sorusunun cevabı birkaç yıl önce farklı olabilirdi. Çoğu insan sanal gerçekliği hala iş, eğlence ve eğitimle bağlantılı deneyimleri güçlendirmek için tasarlanmış tamamen yeni bir konsept olarak görüyordu. Ancak sanal gerçeklik onlarca yıldır var. İlk kulaklıklardan bazıları 1990'ların ortalarında üretildi.

Başlangıçta bu kulaklıklar, temel olarak bir kulaklık taktığımızda gördüklerimizi etkilemeye dayanan temel bir "sanal gerçeklik" deneyimi sunuyordu. Şimdi ise, düşük gecikmeli yazılım ve yükseltilmiş donanım ile sanal gerçeklik deneyimini dönüştürdü.

Günümüzün sanal gerçeklik çözümleri sadece bir kulaklık, ekran ve hareket kontrol cihazı içermiyor. Aynı zamanda kullanıcının hareketlerini, gözlerini ve mimiklerini takip eden gerçek zamanlı sensörlere de sahipler. Böylece eylemler ile VR deneyiminin arkasındaki yapay zeka destekli yazılım arasında daha derin bir bağlantı oluşturuyorlar.

VR artık davranışlara hızla tepki veren ve bilgisayar sistemleriyle doğal bir şekilde etkileşime girebilen yeni bir "uzamsal bilgi işlem" deneyimi düzeyi yaratıyor.

Bilmeniz Gereken Sanal Gerçeklik İstatistikleri

• E-ticaret’te sanal gerçeklik, online alışveriş dönüşümünü %17 oranında artırabilir.
• Sanal gerçeklik sektörü uzmanlarının %27'si kullanıcı deneyimini (hantal donanım ve teknik aksaklıklar) VR'nin kitlesel olarak benimsenmesinin önündeki engeller arasında gösteriyor.
• Sanal gerçeklik tüketicilerinin %55'i deneyimlerinden memnun.
• Sanal gerçeklik, işletmelerde yaralanma riskini %43 oranında azaltabilir.
• Sanal gerçeklik gözlüğüne sahip olan kişilerin %88'i her ay birden fazla, %60'ı ise haftada birden fazla kez bu teknolojiyi kullanıyor.
• Tüketicilerin bir sanal gerçeklik başlığı seçmeden önce bekledikleri en önemli özellikler iyi görüntü çözünürlüğü (%52), rahat kulaklık ve kumandalar (%44), yüksek kaliteli ses (%39) ve sezgisel kurulumdur.
• Sanal gerçeklik eğitimi almış doktorlar, sanal gerçeklik eğitimi almamış doktorlara göre %29 daha hızlı ve 6 kat daha az hata yapmaktadır.
• Şirketlerin %51'i VR'yi stratejilerine entegre etme sürecinde ya da VR'yi en az bir özel iş koluna entegre etmiş durumda.

Sanal Gerçeklik (VR) ve Artırılmış Gerçeklik (AR) Arasındaki Fark Nedir?

Artırılmış gerçeklik (AR) teknolojisi VR ile yakından ilişkilidir, ancak aralarında önemli bir fark vardır. Adından da anlaşılacağı üzere AR, genellikle bir akıllı telefondaki kamerayı kullanarak gerçek dünyaya dijital öğeler ekleyerek çevrenizi genişletir. Öte yandan VR, gerçekliğin yerini alan tamamen sanal bir ortam yaratır.

Sanal gerçeklik daha sürükleyici bir deneyim sağladığından, genellikle özel ekipman ve üst düzey bilgisayarlar gerektirirken, AR'ye akıllı telefonlar veya tabletlerle erişilebilir. Ancak VR deneyimi için Google'ın Cardboard'u gibi daha ucuz seçenekler de mevcuttur.

Sanal Gerçeklik Nasıl Çalışır?

Sanal gerçeklik sistemleri, insan beynini sanal ortamı gerçeklik olarak algılaması için kandırmak amacıyla mümkün olduğunca çok duyuyu simüle ederek çalışır. Bunu başarmak için, aşağıdakiler gibi özel donanım bileşenleri kullanılır:

• Başa takılan ekranlar (HMD'ler) başa takılır ve sanal dünyanın 3D görüntüsünü sağlar. HMD'ler, insan görüşüne benzeyen bir görüş alanı ve kare hızı sunarak gerçekçi bir görsel deneyim sunar.
• Uzamsal ses özellikli kulaklıklar, HMD'den gelen görsellerle eşleşen ve benzer bir gerçek ortamda bekleyeceğiniz bir ses manzarasını taklit eden bir ses ortamı sağlar.
• Kullanıcının oda içindeki konumuna ve başın yönüne göre sanal ortamı ayarlayan baş ve hareket takibi için jiroskoplar, ivmeölçerler ve manyetometreler.
• Sanal ortamla etkileşim kurmak ve dokunma gibi diğer duyuları simüle etmek için kullanılan kontrolörler, eldivenler, koşu bantları ve diğer ekipmanlar.

Farklı Sanal Gerçeklik (VR) Türleri

Üç ana VR türü vardır. Bunlar aşağıdaki şekildedir:

• Tamamen sürükleyici VR, en gerçekçi sanal deneyimi sağlayan türdür. Mümkün olduğunca çok duyuyu simüle etmek ve gerçekçi bir deneyim oluşturmak için başa takılan ekranlar (HMD'ler), kulaklıklar ve diğer ekipmanları içerir. Tamamen sürükleyici VR'de kullanıcılar fiziksel çevrelerinden tamamen izole olurlar.
• Yarı sürükleyici VR, kullanıcıların fiziksel çevrelerine bağlı kalırken sanal ortamları deneyimlemelerine olanak tanır. Bu anlamda yarı sürükleyici VR kısmi bir sanal deneyim sağlar. 
• Katılımsız VR, katılım hissi olmadan bilgisayar tarafından oluşturulan ortamlar sağlayan VR türünü ifade eder. Video oyunları, sürükleyici olmayan sanal gerçekliğin yaygın örneklerindendir.

Sanal Gerçeklik Nerelerde Kullanılır?

Oyunlarda kullanımının yanı sıra VR uygulamalarının aşağıdakiler de dahil olmak üzere çok çeşitli sektörlerde etkileri vardır:

1. Sağlık hizmetleri

Sanal gerçeklik tıp eğitiminde kullanılır ve öğrencilerin insan hayatını riske atmadan ameliyat ve diğer prosedürleri uygulamalarına olanak sağlar. Ayrıca, VR sistemleri travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) olan hastaların tedavisi gibi hasta bakımında da kullanılmaktadır. 

2. Eğitim

VR sistemleri, öğrencilerin konuyla daha iyi etkileşim kurmalarına yardımcı olmak için kullanılabilir. Tarihi yerlere sanal saha gezileri yaparak öğrenme sağlanabilir. Örneğin, Google Arts and Culture Expeditions kullanıcıların çeşitli yerlere sanal geziler yapmasını sağlar. VR teknolojisi, pandemi nedeniyle daha da önemli hale gelen uzaktan eğitimi de geliştirebilir.

3. Otomotiv

Sanal gerçeklik, otomobil üreticilerinin pahalı prototipleme işlemlerinden önce araçları tasarlamasına ve test etmesine olanak tanır. Küresel VR ve AR pazarının 2020-2030 yılları arasında %40,7'lik bir YBBO ile 2030 yılına kadar yaklaşık 454 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir.

4. Perakende

Müşterilerin kıyafetleri, ayakkabıları, gözlükleri ve hatta yeni saç kesimlerini denemelerine olanak tanıyan sanal deneme odaları, fiziksel olanların yerini alabilir. Pandemiden sonra sanal örneklemeler %32 arttı ve perakendede AR/VR pazarının 2028 yılına kadar 18 milyar dolara ulaşması bekleniyor.

5. Gayrimenkul

VR, ev alıcılarının evlerinden sanal turlar aracılığıyla mülkleri ziyaret etmelerine olanak tanır. Evin fotoğrafları veya videoları ile karşılaştırıldığında sanal turlar, evi fiziksel olarak ziyaret etmeden boyutları ve diğer özellikleri hakkında daha iyi bir fikir verebilir. Bu da alıcılara, satıcılara ve emlakçılara çok fazla zaman ve emek tasarrufu sağlayabilir. 

6. Eğlence

Eğlence şirketleri sanal gerçeklik teknolojisini ilk benimseyenlerdendir. Çevrimiçi ve video oyun konsollarına daha yakından bakarsanız, sanal gerçekliğin bu sektörde güçlü bir yere sahip olduğunu fark edebilirsiniz.

Benzer şekilde, sanal gerçeklik (VR), ziyaretçilerin daha önce hiç görmedikleri filmleri deneyimlemelerine olanak sağlamak için tema parklarında da tanıtılmaktadır.

7. Uzay ve Askeri

Bu iki alanın da kolayca ulaşılamayan oldukça tehlikeli ortamlarda faaliyet göstermesi gerektiğinden, VR eğitim için mümkün olduğunca gerçekçi simülasyonlar oluşturmak için koşullar sağlar.

Sanal gerçeklik, katılımcıların gerçek bir risk olmadan eğitim deneyimi yaşamalarına olanak tanır ve hatta travma sonrası stres bozukluğundan muzdarip gazilerin durumlarıyla başa çıkmalarına ve yeni veya öngörülemeyen durumlara hazırlanmalarına yardımcı olur.

8. Mimarlık

Sanal gerçeklik ile mimarlar sadece tasarladıkları şeyi hayal etmekle kalmaz, aynı zamanda gerçekten orada olsaydı nasıl olacağını da hissedebilir. Bu da onlara tasarımlarının insanları nasıl etkileyeceğini anlamalarını ve nihai ürünü iyileştirmek için gerçek hayatta değişiklikler yapmalarını sağlar.

9. Dijital Pazarlama

Dijital medyada sanal gerçekliğin çeşitli uygulamaları vardır. Örneğin, perakendeciler, insanların ürünlerin evlerinde nasıl görüneceğini görselleştirmelerine yardımcı olmak için sanal gerçeklik teknolojisini kullanabilir. 

10. İş Güvenliği

İSG, makinelerin veya doğal tehlikelerin olabileceği işletmeler için bir endişe kaynağıdır.

İşletmedeki güvenlik tehlikeleri, çalışanların bunlara güvenli bir şekilde müdahale etme pratiği yapabilecekleri güvenli bir ortamda simüle edilerek önlenebilir.

11. Sosyal Bilimler ve Psikoloji

Bu sektörün büyük bir kısmı, hastaların daha önce hiç deneyimlemedikleri bir şeyi deneyimleyebilmeleri için sanal gerçeklik (VR) teknolojisine dayanır. Sürükleyici ortamlar, insanların başkalarıyla yeni etkileşim yolları geliştirmelerine yardımcı olabilir.

12. Turizm

Bir sonraki seyahatinizde görmek istediğiniz herhangi bir otel, simgesel yapı, restoran veya başka bir şeye rehberli sanal geziler yapabilirsiniz. 

13. Oyun

Sürükleyici oyun deneyimleri yaratmak için VR, oyun sektöründe sıklıkla kullanılmaktadır. Sanal gerçeklik oyunları, oyunculara geleneksel oyunların sağlayamayacağı bir temas ve etkileşim derecesi sağlayarak onlara oyunu gerçekten oynadıkları izlenimini verir.

Sanal Gerçekliğin Önündeki Zorluklar 

• Sağlık sorunları: Sanal gerçeklik sistemleri insan beyninin sanal ortamın gerçek olduğuna inanmasını sağlayarak çalışır. Ancak, vücudunuz sabit dururken sanal bir ortamda hareket ettiğinizde, yönünüzü şaşırabilirsiniz. Bu da mide bulantısı, baş ağrısı ve uyuşukluğa neden olabilir. 
• Yüksek maliyet: VR başlıkları ve gerekli özelliklere sahip bilgisayarlar oldukça pahalı olabilir. Ayrıca, VR geliştirme de pahalı olabilir çünkü şirketlerin VR uygulamalarında uzmanlaşmış geliştiricileri işe almasını gerekir. Bununla birlikte, VR uzun vadede uygun maliyetli olabilir.

Sanal Gerçeklik için Hangi Programlama Dilleri Kullanılır?

Yazılım ve donanım arasındaki kesişme söz konusu olduğunda, VR gibi bir teknoloji yaratmak için her tür kodlama yeterli olmaz. Görevi tamamlayabilecek yalnızca birkaç özel programlama dili vardır.

1. C#

C#, Microsoft tarafından Windows, macOS, iOS, Android, Linux ve Xbox One dahil olmak üzere birden fazla platformda kullanılmak üzere geliştirilmiş bir programlama dilidir. Microsoft tarafından oluşturulan açık kaynaklı bir yazılım platformu olan .NET ile kullanılmak üzere tasarlanmıştır.

Unity özellikle sanal gerçeklikler geliştirirken önemlidir, çünkü gerçek zamanlı 2d ve 3d oyun geliştirme için çapraz platformdur. Kullanım alanlarını VR oyunlarına genişletmek sorun olmaz.

2. C++

C++, popüler bir orta seviye dil olan C'ye bir ektir. Orta seviye diller C++'ı içerir ve doğal olarak düşük seviye bellek manipülasyonları avantajına sahiptirler, bu nedenle donanımla yakın çalışmak için daha uygundur.

Aynı sebepten dolayı, bu dil bir başka oyun motoru olan Unreal Engine'de de kullanılmaktadır.

3. Java

Java, arkasında 25 yılı aşkın bir deneyime sahip genel amaçlı ve nesne yönelimli bir programlama dilidir.

C\C++ gibi bir programlama dilindeki bellek yönetimine benzeyen düşük seviyeli yönleri ve geniş yerleşik kütüphaneleri nedeniyle Java, sanal gerçeklik uygulamaları geliştirmek için iyi bir dildir.

4. JavaScript

JavaScript, dinamik web geliştirmeyi destekleyen ilk programlama dillerinden biri olarak geliştirilmiştir.

JavaScript çoğu web tarayıcısı tarafından kullanılır, bu nedenle tarayıcınız aracılığıyla VR'yi etkinleştiren WebXR Cihaz API'leri için yararlı olması mantıklıdır.

5. Python

İlk dört programlama dili, sanal gerçeklik uygulamaları geliştirmek için başlıca tercihlerdir. Ancak, Python’u öğrenmesi ve kullanması kolaydır, bu da onu yeni başlayanlar için mükemmel kılar.

Sanal Gerçekliğin Geleceği

Sanal gerçekliğin potansiyeli ve dünyamızı dönüştürmek için nasıl çalıştığı ile ilgilenenler için iyi haber, sanal gerçeklik çözümlerinin sürekli gelişiyor olmasıdır. Uzmanlar, 2030 yılına kadar yeni fırsatları keşfetmesiyle VR pazarının %27,5'lik bir YBBO ile büyüyeceğini tahmin etmektedir.

Önümüzdeki yıllarda, "Sanal gerçeklik nasıl çalışır?" sorusunun yanıtı, donanım üretmenin yeni yollarını, uzamsal hesaplamada yeni fırsatları ve daha da gelişmiş yapay zeka algoritmalarını keşfettikçe gelişmeye devam edecektir.

Özetle diyebiliriz ki, sanal gerçeklik (VR), izleyicileri sürükleyici deneyimlerle büyülemekten yüksek riskli ve karmaşık durumlarda eğitim sağlamaya kadar sonsuz olanaklar sunarak birçok sektörde devrim yaratmıştır. Teknolojideki sürekli ilerlemelerle birlikte sanal gerçekliğin geleceği heyecan vericidir. Bu noktada tüm insanlığı büyüleyecek çok sayıda çığır açıcı ve son teknoloji VR uygulaması görmeniz mümkün olacaktır.