Linux Nedir? Temel Linux Terminal Komutları

Linux, iPhone gibi akıllı telefonların arka ucuna güç sağlamaktan, akıllı termostatların üzerine inşa edildiği mimari olmaya kadar hayatın her yerinde karşınıza çıkabilir. Sadece kod yazmaya yeni başlayanlar değil, günlük yaşamlarında bu terimle karşılaşan birçok insan vardır. 

Peki Linux nedir?

Linux İşletim Sistemi Nedir?

Linux, 1991 yılında Helsinki Üniversitesi'nde öğrenci olan Linus Torvalds tarafından geliştirilen bir çekirdekten evrilerek ortaya çıkan bir işletim sistemidir.

Açık bir işletim sistemi olan Linux, iş birliğine dayalı olarak geliştirilmiştir; yani hiçbir şirket, Linux'un geliştirilmesinden ya da devam eden desteğinden tek başına sorumlu değildir. 

Her çekirdek sürümüne en az 100 farklı şirketten 1.000'den fazla geliştirici katkıda bulunmaktadır. Sadece son iki yılda 200 şirketten 3.200'den fazla geliştirici Linux dağıtımının sadece küçük bir parçası olan çekirdeğe katkıda bulunmuştur.

Özetle diyebiliriz ki Linux, donanım ve kaynakları yönetmek için kullanılan açık kaynaklı ücretsiz bir sistem olan Linux çekirdeğine dayanan Unix benzeri bir işletim sistemidir. Linux çekirdeği, kullanıcının istediği uygulamayı çalıştırmak için kullanılan bir kabuk, grafik ve komut satırı arayüzü içerir. 

Yukarıda sizin için Linux işletim sistemi nedir ve Linux kimin sorusunu cevaplamaya çalıştık. Bir sonraki bölümde Linux komutları ile ilgili detayları bulabilirsiniz.

Temel Linux Komutları ve Terminal Kullanımı

Linux terminali veya komut satırı arayüzü (CLI), kullanıcıların komutlar yazarak işletim sistemiyle etkileşime girmesini sağlayan metin tabanlı bir arayüzdür. Düğmeler ve pencereler gibi görsel öğelere dayanan grafik kullanıcı arayüzlerinin (GUI'ler) aksine terminal kullanıcıların görevleri yürütmek için metin komutları girmesini gerektirir. Bu yöntem yüksek düzeyde kontrol ve hassasiyet sunarak birçok ileri düzey kullanıcı için önemli bir araç haline gelir.

Aşağıda temel linux komutları ile ilgili detaylı bir liste bulabilirsiniz:

Sistem ve Kullanıcılarla ilgili Komutlar 

Sistem bilgisi komutları, sistemin donanımı, yazılımı ve genel performansı hakkında ayrıntılı bilgi toplamak için gereklidir. Bu komutlar yöneticilerin sistemin durumunu izlemelerine, sorunları teşhis etmelerine ve sistem yönetimi ve kaynak tahsisi hakkında bilinçli kararlar almalarına yardımcı olur.

1. uname (Sistem Bilgilerini Yazdırır)

Kullanım: uname [seçenekler]

Açıklama: Çekirdek adı, sürümü ve donanım bilgisi gibi sistem bilgilerini görüntüler. Yaygın seçenekler:

• -a: Tüm bilgileri gösterir.
• -r: Yalnızca çekirdek sürümünü gösterir.
• Örneğin, uname -r komutu çekirdek sürümünü yazdırır.

2. top (Linux İşlemlerini Görüntüle)

• Kullanım: top
• Açıklama: Gerçek zamanlı olarak çalışan işlemleri gösterir. CPU ve bellek kullanımı gibi kaynak tüketimlerini izlemek için kullanılır. Sistemi yavaşlatan işlemleri görmek, sıralamak veya sonlandırmak için oldukça etkilidir.

3.  htop (Etkileşimli Süreç Görüntüleyici)

• Kullanım: htop
• Açıklama: top komutuna benzer, ancak daha kullanıcı dostu ve renkli bir arayüze sahiptir. Sistem süreçlerini daha kolay izleme ve yönetme imkânı sunar. Ok tuşları ile gezinme ve doğrudan işlem sonlandırma gibi etkileşimli özellikler sunar.

4. df (Dosya Sistemi Disk Alanı Kullanımını Gösterir)

• Kullanım: df [seçenekler]
• Açıklama: Bağlı dosya sistemlerindeki kullanılan ve mevcut disk alanını gösterir. -h seçeneğiyle çıktılar KB, MB, GB cinsinden okunabilir biçimde gösterilir. Sunucunun disk alanını izlemek için gereklidir.

5.  du (Dosya ve Dizinlerin Kapladığı Alanı Tahmin Et)

• Kullanım: du [seçenekler] [dosya veya dizin]
• Açıklama: Dosya ve dizinlerin disk üzerinde ne kadar yer kapladığını özetler. -sh seçeneğiyle okunabilir bir toplam boyut verilir. Örneğin, du -sh /var/log komutu /var/log dizininin toplam boyutunu gösterir. Hangi klasörlerin fazla yer kapladığını belirlemek için kullanılır.

6.  free (Bellek Kullanımını Gösterir)

• Kullanım: free [seçenekler]
• Açıklama: Sistemdeki boş ve kullanılan RAM miktarını gösterir. -h seçeneği ile MB ya da GB cinsinden okunabilir çıktı verir. Örneğin, free -h komutu toplam, kullanılan ve boş RAM ile swap alanını gösterir.

Ağ ve Bağlantı Komutları 

Ağ yönetimi komutları, bir Linux sunucusunda ağ arayüzlerini ve bağlantısını yapılandırmak, sorun gidermek ve izlemek için kritik öneme sahiptir. Bu komutlar, sunucunuzun ağa düzgün bir şekilde bağlanmasını ve diğer cihazlarla etkili bir şekilde iletişim kurabilmesini sağlamaya yardımcı olur.

1. ping (Ağa ICMP ECHO_REQUEST Paketi Gönderir)

• Kullanım: ping [seçenekler] [hedef]
• Açıklama: Sunucunuz ile başka bir cihaz arasında ağ bağlantısını test eder. ICMP ECHO_REQUEST paketleri göndererek hedefin erişilebilir olup olmadığını ve yanıt süresini ölçer. Örneğin, ping google.com komutu sunucunuzun Google’a ulaşıp ulaşamadığını ve yanıt süresini kontrol eder. Ağ bağlantısı sorunlarını teşhis etmek için temel bir araçtır.

2. ifconfig (Ağ Arayüzlerini Yapılandır)

• Kullanım: ifconfig [arayüz] [seçenekler]
• Açıklama: Ağ arayüzlerinin bilgilerini görüntüler veya yapılandırır. Örneğin, ifconfig eth0 komutu eth0 arayüzünün yapılandırmasını gösterir. Günümüzde yerini büyük ölçüde ip komutu almış olsa da, ifconfig hâlâ IP adreslerini, alt ağ maskelerini görüntülemek veya arayüzleri etkinleştirmek/devre dışı bırakmak için sıkça kullanılır.

3. ip (Yönlendirme, Aygıtlar ve Tünelleri Görüntüle / Düzenle)

• Kullanım: ip [seçenekler] [nesne]
• Açıklama: ifconfig komutuna göre daha modern ve güçlü bir araçtır. Ağ arayüzleri, yönlendirme tabloları ve tünel yapılandırmaları gibi gelişmiş ağ ayarlarını yönetmek için kullanılır. Örneğin, ip addr show komutu tüm ağ arayüzlerini ve ilgili IP adreslerini gösterir. ip komutu, kapsamlı ağ yapılandırmaları için vazgeçilmezdir.

4. netstat (Ağ İstatistiklerini Görüntüle)

• Kullanım: netstat [seçenekler]
• Açıklama: Ağ bağlantılarını, yönlendirme tablolarını, arayüz istatistiklerini, NAT bağlantılarını ve çoklu yayın üyeliklerini listeler. Örneğin, netstat -tuln komutu dinlemede olan tüm portları ve bu portlara bağlı hizmetleri gösterir. Ağ trafiğini izlemek ve aktif bağlantıları belirlemek için temel bir komuttur.

5. ss (Soketleri İncelemek İçin Alternatif Araç)

• Kullanım: ss [seçenekler]
• Açıklama: netstat komutuna göre daha hızlı ve verimli çalışan bir araçtır. TCP, UDP ve diğer soket türlerine ait bağlantılar hakkında detaylı bilgi sunar. Örneğin, ss -tuln komutu, dinlemede olan tüm soketleri gösterir ve netstat -tuln komutuna benzer şekilde çalışır. ss komutu, özellikle ağ sorunlarını teşhis etmekte oldukça faydalıdır.

Dosya ve Dizin Komutları

Linux dosya düzenleme komutu ve dizin yönetimi komutları, bir Linux sunucusundaki dosya ve dizinleri düzenlemek, aramak ve değiştirmek için çok önemlidir. Bu komutlar size dosya izinleri, sahipliği ve içeriği üzerinde kontrol sağlayarak sunucunuzun dosya sistemini verimli bir şekilde yönetmenize olanak tanır.

1. chmod (Dosya Modlarını veya Erişim İzinlerini Değiştir)

• Kullanım: chmod [seçenekler] [izinler] [dosya veya dizin]
• Açıklama: Dosya veya dizinlerin erişim izinlerini değiştirir. İzinler sembolik (örneğin chmod u+x dosya) veya sayısal (örneğin chmod 755 dosya) modlarla ayarlanabilir. Bu komut, dosyaların kim tarafından okunabileceğini, yazılabileceğini veya çalıştırılabileceğini kontrol etmek için gereklidir.

2. chown (Dosya Sahibi ve Grubunu Değiştir)

• Kullanım: chown [sahip][:grup] [dosya veya dizin]
• Açıklama: Dosya veya dizinlerin sahipliğini değiştirir. Örneğin, chown kullanici:grup dosya komutu dosyanın sahibini ''kullanıcı'' ve grubunu ''grup'' olarak ayarlar. Bu komut, çok kullanıcılı sistemlerde erişim kontrolü için önemlidir.

3. find (Dizin Hiyerarşisinde Dosya Arama)

• Kullanım: find [yol] [seçenekler] [ifade]
• Açıklama: Belirtilen bir yol içinde belirli bir ifadeyle eşleşen dosya ve dizinleri arar. Örneğin, find /home/kullanici -name "*.txt" komutu, kullanıcının ev dizininde tüm .txt dosyalarını arar. Bu komut; ada, türüne, boyuta, değişiklik tarihine göre arama gibi birçok esnek seçeneğe sahiptir.

4. tar (Dosya Arşivleme)

• Kullanım: tar [seçenekler] [arşiv adı] [dosya veya dizin]
• Açıklama: Arşiv dosyaları oluşturur ve çıkarır. Yaygın seçenekler:

-c: Yeni bir arşiv oluşturur

-x: Bir arşivi çıkarır

-v: Ayrıntılı çıktı gösterir

-f: Arşiv dosya adını belirtir

-z: gzip ile sıkıştırma yapar

Örneğin, tar -czvf arsiv.tar.gz klasor komutu "klasor"ün sıkıştırılmış bir arşivini oluşturur.

5. du (Dosya ve Dizinlerin Disk Alanı Kullanımını Tahmin Et)

• Kullanım: du [seçenekler] [dosya veya dizin]
• Açıklama: Her dosya veya dizinin disk kullanımını özetler. Örneğin, du -sh klasor, "klasor"ün toplam boyutunu okunabilir biçimde gösterir. En fazla yer kaplayan klasörleri bulmak için idealdir.

6. rsync (Uzak veya Yerel Dosya ve Dizin Eşitleme)

• Kullanım: rsync [seçenekler] [kaynak] [hedef]
• Açıklama: Yerel veya uzak iki konum arasında dosya ve dizinleri verimli şekilde senkronize eder. Örneğin, rsync -avz /kaynak/ kullanici@uzak:/hedef/ komutu, yerel bir klasörü uzak bir sunucuya sıkıştırarak senkronize eder. rsync, yedekleme ve aynalama işlemleri için yaygın olarak kullanılır.

Yukarıda sizin için Linux terminal komutları ve terminal kullanımını cevaplamaya çalıştık. Bir sonraki bölümde Kali Linux nedir ile ilgili detayları bulabilirsiniz.

Kali Linux Nedir?

Kali Linux, Offensive Security tarafından geliştirilen ve sürdürülen açık kaynaklı bir Linux dağıtımıdır. İlk olarak 2013 yılında, önceki bir sızma testi dağıtımı olan BackTrack Linux'un halefi olarak piyasaya sürülmüştür. Kali Linux, sızma testi, etik bilgisayar korsanlığı ve güvenlik denetimi gibi siber güvenlik görevleri için özel olarak üretilmiştir.

Yukarıda sizin için Kali Linux nedir sorusunu cevaplamaya çalıştık. Bir sonraki bölümde Kali Linux ile neler yapılabilir sorusu ile ilgili detayları bulabilirsiniz.

Kali Linux ile Neler Yapılabilir? 

• Sızma Testi: Kali Linux, ağlar, uygulamalar ve sistemlerdeki güvenlik açıklarını tespit etmek için sızma testleri gerçekleştiren etik bilgisayar korsanlarının başvurduğu bir platformdur.
• Dijital Adli Bilişim: Günlükleri analiz etme, silinen dosyaları kurtarma ve etkinlikleri izleme araçlarıyla Kali Linux, dijital adli soruşturmalarda sıklıkla kullanılır.
• Kablosuz Ağ Testi: Kali Linux, Wi-Fi şifrelerini kırmak ve WPA/WPA2 güvenlik açıklarını test etmek için Aircrack-ng gibi araçlarla gelişmiş kablosuz ağ testlerini destekler.
• Tersine Mühendislik: Kali Linux'taki Ghidra ve Radare2 gibi araçlar ikili kodu analiz etmek, uygulamaları derlemek ve yazılımda hata ayıklamak için kullanılır.
• Güvenlik Araştırması: Araştırmacılar Kali Linux'u güvenlik önlemlerinin etkinliğini test etmek, kötü amaçlı yazılım davranışını incelemek ve yeni bilgisayar korsanlığı teknikleri geliştirmek için kullanılır.

Yukarıda sizin için Kali Linux ile neler yapılabilir sorusu cevaplamaya çalıştık. Bir sonraki bölümde Linux ne işe yarar​ sorusu ile ilgili detayları bulabilirsiniz.

Neden Linux Kullanmalıyız? 

Aşağıdaki listede Linux kullanmanız için öne çıkan nedenleri bulabilirsiniz:

Ücretsiz ve Açık Kaynak

Özellikle kişisel kullanım için Linux hiçbir koşul olmadan tamamen ücretsizdir. Yani işletim sistemini denemek için sıfır giriş engeliniz vardır. Windows ve Mac'in (kapalı kaynaklıdır) aksine Linux işletim sisteminin kaynak kodu GPL lisansı altında genel kullanıma açıktır.

Güvenlik ve Kararlılık

Diğer bazı işletim sistemlerinin aksine Linux kötü amaçlı yazılım ve virüslere karşı hassas değildir. Sağlam güvenlik özellikleri ve kullanıcı topluluğu tarafından sürekli izlenmesi, çevrimiçi tehditlerden endişe duyanlar için güvenilir bir seçim olmasını sağlar.

Linux kararlılığı ve güvenilirliği ile bilinir. Yeniden başlatılmaya ihtiyaç duymadan uzun süre çalışabilir, bu da onu kritik sistem ve sunucular için sağlam bir seçim haline getirir. Bu kararlılık, Linux'un kolay hata ayıklama ve sorun giderme sağlayan modüler tasarımından kaynaklanmaktadır.

Bakımı ve Kullanımı Kolay

Linux topluluğu tarafından düzenli olarak yayınlanan güncellemeler ve yamalar sisteminizin güncel ve güvenli kalmasını sağlar. Ayrıca Linux, yazılım kurulumlarını ve güncellemelerini yönetmek için mükemmel araçlar sağlayarak bakım görevlerini sorunsuz hale getirir.

Genel kanının aksine, Linux sadece teknoloji meraklısı bireyler için değildir. Ubuntu ve Fedora gibi kullanıcı dostu dağıtımlarla Linux kullanılabilirlik konusunda önemli adımlar atmıştır. Sezgisel arayüz ve anlaşılması kolay komutlar Linux'u her beceri seviyesinden kullanıcı için erişilebilir kılmaktadır.

Her Donanımda Çalışır ve Hafiftir

Linux’un, donanım uyumluluğu çok yönlüdür. Bu esneklik Linux'un çok çeşitli cihazlarda kullanılabilmesini sağlar. Eski bir donanıma sahipseniz ya da sadece hafif bir sistemi tercih ediyorsanız, Linux mükemmel bir seçimdir. Birçok Linux dağıtımı hafif ve verimli olacak şekilde tasarlanmıştır, bu da performans veya işlevsellikten ödün vermeden düşük özellikli makinelerde sorunsuz bir şekilde çalıştırmanıza olanak tanır.

Özelleştirilebilir ve Kurulumu Kolay

Aralarından seçim yapabileceğiniz çok sayıda masaüstü ortamı, tema ve uygulama ile Linux deneyiminizi tercihlerinize ve iş akışınıza uyacak şekilde kişiselleştirebilirsiniz.

Linux dağıtımları kurulum süreçlerinde önemli iyileştirmeler yaparak yeni başlayanların bile Linux'u kolaylıkla kurabilmesini sağlar. Ayrıca, çoğu dağıtım canlı CD'ler veya USB'ler sunarak kurulum yapmadan önce Linux'u denemenizi sağlar.

Güçlü Bir Topluluk

Topluluk Linux’un en güçlü yanlarından biridir. Geniş bir kullanıcı tabanı sayesinde teknik destek ile ilgili bir sıkıntısı yoktur. Sorularınız olduğunda, sorunlarla karşılaştığınızda ya da sadece benzer düşünen bireylerle bağlantı kurmak istediğinizde, Linux topluluğundan yardım alabilirsiniz.

Binlerce Uygulama

Linux ihtiyaçlarınıza uygun çok çeşitli uygulamalar sunar. Üretkenlik araçlarından yaratıcı yazılımlara ve oyunlara kadar Linux, iyi geliştirilmiş bir uygulama ekosistemine sahiptir. 

Tutarlı Güncellemeler

Linux dağıtımları, yalnızca yeni özellikler sunmakla kalmaz, aynı zamanda güvenlik açıklarını ve hataları da ele alan düzenli güncellemeler sağlar. Bu güncellemeler kontrollü ve koordineli bir şekilde yayınlanarak istikrarlı ve güvenilir bir işletim sistemi sağlar.

Yukarıda sizin için neden Linux kullanmalıyız sorusu cevaplamaya çalıştık. Bir sonraki bölümde Linux’un avantajlarını ve dezavantajlarını bulabilirsiniz:

Linux Avantajları ve Dezavantajları

Aşağıdaki Linux avantajları ve dezavantajları ile ilgili bir liste bulabilirsiniz:

Ücretsiz ve açık kaynaklıdır

Linux'u indirmek, kullanmak ve değiştirmek ücretsizdir. Bu, herkesin kaynak kodunu görüntüleyebileceği veya düzenleyebileceği anlamına gelir. Bu da Linux'u çok şeffaf ve güvenli hale getirir. Açık kaynaklı olduğu için dünya çapında büyük bir geliştirici topluluğu gelişimine katkıda bulunur. Bu, Linux'u Windows veya macOS gibi tescilli yazılımlardan çok daha güvenilir ve uyarlanabilir hale getirir.

Çok yönlüdür

Linux, web sunucularını çalıştırmaktan masaüstü bilgisayarlara güç sağlamaya kadar hemen hemen her şey için kullanılabilir. Yönlendiriciler ve akıllı TV'ler gibi gömülü sistemlerde de popülerdir. Açık kaynaklı olduğu için Linux'un farklı görünüm ve özelliklere sahip birçok farklı sürümü (veya dağıtımı) vardır. Bu, sizin için doğru olanı bulmanızı kolaylaştırır.

Daha güvenlidir

Linux, Windows veya macOS'a kıyasla virüslere ve diğer kötü amaçlı yazılımlara karşı daha az hassastır. Bunun nedeni açık kaynaklı yapısı sayesinde güvenlik açıklarının bulunmasını ve düzeltilmesini kolaylaştırmasıdır. Windows kadar yaygın kullanılmadığı için bilgisayar korsanlarının hedef alabileceği daha az zayıf nokta vardır.

Her türlü donanımda çalışır

Linux, en küçük Raspberry Pi'den en büyük süper bilgisayara kadar hemen hemen her tür bilgisayara kurulabilir. Çok yönlülüğü sayesinde akıllı telefonlardan arabalara kadar çeşitli cihazlarda kullanılabilir.

Kullanımı kolaydır

Linux son yıllarda uzun bir yol kat ettiği için artık kullanımı diğer işletim sistemleri kadar kolaydır. İster sıradan bir kullanıcı ister uzman bir kullanıcı olun, sizin için doğru olan bir Linux dağıtımı bulabilirsiniz.

Proxy sunucuları ile uyumludur

Proxy sunucular, bir istemci ile başka bir sunucu arasında aracı görevi görür. Bir proxy sunucusu engellenmiş bir web sitesine erişime izin verebilir veya sık erişilen kaynakları önbelleğe alarak performansı artırabilir. En iyi proxy hizmeti sunucuları, Linux sistem gereksinimleri ile çalışacak şekilde yapılandırılabilir ve yöneticiler ve kullanıcılar için değerli bir araç olabilir.

Yukarıda sizler için linux ne demek, linux server nedir ve linux vs windows gibi soruların yanıtlarını cevaplamaya çalıştık. İster özelleştirilebilir bir ortam arayan bir geliştirici, ister maliyetleri düşürmeyi hedefleyen bir işletme ya da güvenilir bir işletim sistemi arayan bir birey olun, Linux’a geçmeyi düşünenler için ikna edici nedenler bulabilirsiniz.